Engagement na het postmodernisme

Roos van Rijswijk vergelijkt in haar bachelorscriptie - die ze eind juni 2011 met succes afrondde - opvattingen van onder anderen Thomas Vaessens, Karin Vintges, Bas Heijne, Michael Epstein, Allard den Dulk en Allan Kirby over "engagement na het postmodernisme". Met een overzicht van de ideeën van deze cultuurwetenschappers en essayisten beoogt ze een globaal overzicht te geven van de actuele stand van zaken in het denken over dit onderwerp, dat literatuur en cultuurkritiek nadrukkelijk aan elkaar verbindt.  

Globaal samengevat, stelt Roos het volgende vast. Grote gemene delers in de opvattingen zijn dat (1) een kritisch antwoord wordt gegeven op ironie en relativisme, dat (2) een nieuwe rol wordt toegekend aan de representatie van (actuele) werkelijkheidsmomenten in fictie, dat er (3) sprake is van twijfel, ambivalentie of 'oscillatie' binnen het oeuvre van de betrokken auteurs, en dat (4) een nieuwe publieke (ideologische, morele) rol is weggelegd voor de hedendaagse auteur in en buiten de literaire media waarvan z/hij zich bedient. 

Verschillen tussen de opvattingen hangen vooral samen met de invulling van het begrip engagement. Enerzijds bestaat het "praktisch engagementsbegrip" dat, volgens Roos, vooral uitgaat van literatuur die “expliciet morele en ethische vraagstukken agendeert” (de formulering is van Thomas Vaessens) en waarbij de auteur ook buiten zijn werk om verantwoordelijkheid neemt voor zijn morele en ethische standpunten. De rol van de (auteur als) publieke intellectueel speelt hierbij een prominente rol. Anderzijds onderscheidt zij een "beschrijvend engagement". Daarvan is sprake wanneer literatuur zich weliswaar afspeelt tegen een decor van de contemporaine werkelijkheid, maar waaraan verder geen expliciet (ethisch, ideologisch) oordeel aan verbonden wordt.

Deze twee typen engagement illustreert Roos aan de hand van analyses van de verhalenbundel Bevoorrecht Bewustzijn van Esther Gerritsen (2000: "beschrijvend engagement") en de roman Badal van Anil Ramdas (2010: "praktisch engagement"). Gerritsen stelt zich nadrukkelijk niet op als publiek intellectueel en laat personages in Bevoorrecht Bewustzijn met een verwonderde blik naar de contemporaine werkelijkheid kijken. Ramdas daarentegen beschrijft in Badal duidelijk ethische en morele kwesties tegen de achtergrond van een actueel en politiek beladen decor. 

Begeleider: Dr. Jacqueline Bel